Καθωσπρεπισμός – Ένας Αναστολέας της Υγειούς Συμπεριφοράς
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, έχω παρατηρήσει ότι οι άνθρωποι, για τους οποίους είναι πιο δύσκολο να παραμείνουν, δεν είναι εκείνοι που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα διαβίωσης ούτε εκείνοι με τις μεγαλύτερες ψυχοπαθολογικές προκλήσεις. Κυρίως, πρόκειται για άτομα που είχαν ανατραφεί σε ένα «Comme il faut»* περιβάλλον, όπου το φαίνεσθαι και το «τί οι άλλοι μπορεί να λένε για εμάς» αφθονούσαν.
Θεωρώ ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι θύματα της ιδέας του καθωσπρεπισμού, ο οποίος έχει καλλιεργηθεί μέσα τους από τους γονείς τους και τους σημαντικούς άλλους γύρω τους. Αυτή η διαφορετική στάση ζωής έχει παραμορφώσει την αντίληψή τους για τον κόσμο, ήδη από τα παιδικά τους χρόνια. Αργότερα, έχει εντελώς διαστρεβλώσει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, τα οποία είναι απαραίτητα σε ένα άτομο, ώστε να αναζητήσει την ευτυχία του, να θέσει τα προσωπικά του όρια, και να διεκδικήσει τις καλύτερες ευκαιρίες για την ζωή του.
Ο Καθωσπρεπισμός επηρεάζει τη Διαδικασία
Συνήθως παραμένουν αδρανείς, δεχόμενοι ό,τι η ζωή τους φέρνει, ακόμη και αν συνειδητοποιούν ότι αυτό δεν τους αρέσει. Μερικές φορές, όταν ο πόνος είναι αρκετά μεγάλος, αναζητούν επαγγελματική βοήθεια. Και τούτο είναι ένα τεράστιο και τρομακτικό βήμα για τους ίδιους! Στις αρχές είναι αρχικά πολύ διστακτικοί, πολύ κλειστοί, και είναι δύσκολο να τους ανοίξεισ και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα επικρίνουν – ρητά ή σιωπηρά – τις έννοιες ή ιδέες που αναφέρονται.
Σιγά-σιγά, κυρίως λόγω της περιέργειά τους και του πόνου που εξακολουθεί να υπάρχει στη ζωή τους, αρχίζουν να συνεργάζονται μέχρι ένα σημείο όπου ορισμένα επιφανειακά ζητήματα αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά. Σε αυτό το σημείο, αρχίζουν να αισθάνονται λιγότερο πόνο, που σύμφωνα με τα μαθημένα τους πρότυπα του καθωσπρεπισμού, μεταφράζεται σε μια «ευχάριστη αίσθηση». Αλλά φυσικά, δεν είναι. Και τα προβλήματα αυτά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου που προκαλείται από πολλά χρόνια σε έναν καθωσπρέπει τρόπο ζωής.
Σε αυτό το κρίσιμο σημείο, έχω παρατηρήσει ότι, όταν προσπαθεί να προχωρήσει βαθύτερα, για να ασχοληθεί με το παγόβουνο, τα άτομα αυτά αντιδρούν πολύ άσχημα. Αισθάνονται σαν να επιδιώκει να τα επαναφέρει πάλι σε επώδυνες περιοχές, τις οποίες θέλουν να αφήσουν πίσω τους οριστικά. Ή αισθάνονται σαν να παραβιάζει το καθεστώς «ευπρέπειας», γεγονός που θεωρούν ως τεράστια προσβολή.
Ο Καθωσπρεπισμός δεν ανέχεται τα Συναισθήματα
Η αίσθηση του καθωσπρεπισμού ωθεί ένα άτομο να πιστεύει ότι τα αρνητικά συναισθήματα και ο ψυχολογικός πόνος θα πρέπει να περιορίζονται και να καταστέλλονται. Ο καθωσπρεπισμός υπαγορεύει το θάψιμο των συναισθημάτων και την καταστολή της εμπειρίας τους, επειδή και τα δύο τείνουν να υπονομεύουν την καθωσπρέπει ύπαρξή του. Το «όλα όπως θα έπρεπε να είναι» δεν μπορεί να λειτουργήσει, όταν ένα άτομο αισθάνεται θυμό, φόβο, θλίψη, ζήλεια, ή φυσική περιέργεια. Αυτά τα πολύ φυσικά ανθρώπινα συναισθήματα και κίνητρα πρέπει να περιορίζονται προκειμένου να προστατευθεί η ατσαλάκωτη εικόνα του καθωσπρεπισμού. Τελικά, ο καθωσπρεπισμός μπορεί να λάβει χώρα μόνο θυσιάζοντας τις ιδιότητες της ανθρώπινης ψυχής.
Συνεπώς, οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν το θέμα αυτό αγνοούν εντελώς την σημασία των συναισθημάτων τους, καθώς και την συνέπεια που θα μπορούσε να έχει η καταστολή τους στη συνολική συμπεριφορά τους. Όταν τους ζητάς να αντιμετωπίσουν τα αληθινά συναισθήματά τους, φυσικά αντιδρούν. Αυτή η αντίδραση μπορεί να πάρει τη μορφή της κριτικής σε σχέση με την προσέγγιση του θεραπευτή – η ίδια προσέγγιση που μερικές συνεδρίες πρωτύτερα τους βοήθησε να απαλυνθεί ο πόνος. Συχνά εφευρίσκουν δικαιολογίες, για να χάσουν τις συνεδρίες τους, και όταν το θέμα αυτό ανοίγεται ευθέως, συχνά ισχυρίζονται ότι δεν χρειάζονται πλέον να συνεχίσουν.
Μερικές φορές, οι πιο θαρραλέοι, ή εκείνοι στους οποίους ο πόνος έχει επιστρέψει, κάνουν το γενναίο βήμα να επιστρέψουν. Συνήθως, την δεύτερη φορά είναι πιο ανοικτοί. Έχουν ήδη την εμπειρία μιας διαφορετικής προοπτικής, μίας που δεν περιλαμβάνει τον παράγοντα του καθωσπρεπισμού, και πώς λειτούργησε καλά στη ζωή τους. Αντιλαμβάνονται την πρόοδό τους και αναπόφευκτα συνειδητοποιούν τις αλλαγές που έχουν επέλθει. Μόλις ολοκληρωθεί αυτή η διαπίστωση, δεν μπορούν να επιστρέψουν πίσω στην προηγούμενη κατάστασή τους με το ίδιο επίπεδο καθωσπρεπισμού.
Αλλά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις…
Καταστολή Δημιουργικότητας Και Καθωσπρεπισμός
Έχοντας γνωρίσει άτομα που αντιμετωπίζουν αυτό το «φάσμα καθωσπρεπισμού», στην αρχή, ήταν μεγάλη η έκπληξη για εμένα, όταν συνειδητοποιήσα ότι η συντριπτική τους πλειοψηφία μοιράζεται ένα κοινό χαρακτηριστικό: η έκφραση της δημιουργικότητάς τους είναι καταπιεσμένη. Όσο περισσότερο απορροφημένοι από την συμπεριφορά «comme il Faut» ήταν, τόσο περισσότερο είχαν υιοθετήσει έναν τρόπο ζωής του σύμφωνα με του κανόνες της . Αυτοί οι κανόνες υπαγορεύουν την ενασχόληση κυρίως με συγκεκριμένες δραστηριότητες που ενισχύουν την κοινωνική αποδοχή.
Οι άνθρωποι με θέματα καθωσπρεπισμού συνήθως δεν έχουν καμία δημιουργική απασχόληση. Δεν υπάρχει καμία δημιουργική στάση ζωής, αν και υπάρχει μια ισχυρή δημιουργική ορμή. Και όλη αυτή η δημιουργική ενέργεια, την οποία διαθέτουν, δεν διοχετεύεται μήτε επενδύεται κατάλληλα. Παραμένει μέσα τους και μετατρέπεται σε αρνητικά συναισθήματα, πικρία, απογοήτευση και ενόχληση.
Ψευδο-δημιουργικότητα και υποβόσκων Καθωσπρεπισμός
Μια άλλη υποομάδα αυτού του φάσματος αφορά σε άτομα που είναι μεν συμμορφωμένα με τους κανόνες του καθωσπρεπισμού, αλλά την ίδια στιγμή είναι εξαιρετικά απασχολημένα με πολλές διαφορετικές δημιουργικές δραστηριότητες. Γιατί, τότε, δεδομένου ότι είναι δημιουργικοί, τους κατατάσσω σε αυτήν την υποομάδα και κάτω από το ίδιο φάσμα;
Λόγω του γιατί και του πώς πραγματοποιούν τις δημιουργικές δραστηριότητες τους.
Ας ρίξουμε μια ματιά στο γιατί: συνήθως οι δημιουργίες τους ακολουθούν τους κανόνες του καθωσπρεπισμού. Δέχονται να δημιουργούν μόνο πράγματα που επιτρέπεται να κάνουν ή αναμένεται από το καθωσπρέπει πλαίσιο να κάνουν.
Για παράδειγμα, μία γυναίκα πενήντα πέντε ετών προερχόμενη από μια κλειστή και μικρή κοινωνία προσδοκάται να είναι μια καλή μητέρα, γιαγιά και άψογη διαχειρίστρια του σπιτικού της και της οικογένειάς της. Τα πρωινά, ο συνταξιούχος σύζυγός της έχει τη δυνατότητα να περιπλανηθεί στα τοπικά καφενεία με άλλους άντρες της ηλικίας του, ενώ εκείνη οφείλει να εξαντλήσει όλη την δημιουργική ελευθερία της στην προετοιμασία περίπλοκων φαγητών και γλυκών μέσα στο σπίτι, ή να παράγει έργα τέχνης με το κέντημα, το πλέξιμο και το βελονάκι. Έχει αναπτύξει μία άριστη μαεστρία σε αυτούς τους τομείς, αλλά αν θα ήθελε να επεκτείνει τη δημιουργικότητά της στην εμπορική αξιοποίηση των έργων της ή να κάνει αυτό επαγγελματικά, ως ανεξάρτητο άτομο, αυτό αποθαρρύνεται από την μικρή κοινωνία, στην οποία διαβιεί. Είναι δηλαδή μία γυναίκα που λόγω της κοινωνικής της θέσης προορίζεται να είναι δεσμευμένη μέσα στο σπίτι της, και στην οποία ο σύζυγός της δεν θα της επέτρεπε ποτέ να δραστηριοποιηθεί σε μια κοινωνία με τρόπο που θα μπορούσε να θεωρηθεί «ακατάλληλος». Δεν της επετράπη να βρει καμία άλλη συναρπαστική δημιουργική δραστηριότητα, για την οποία θα χρειαζόταν να απομακρύνεται -έστω και περιστασιακά- από το κοινωνικό της κύτταρο, π.χ. να ταξιδεύει με τις φίλες της (και όχι με τον σύζυγό της), ή να πηγαίνει στην κοντινή της μεγάλη πόλη για να παρακολουθήσει μια ταινία τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα ως αληθινή σινεφίλ, ή να αποκτήσει μια εργασία ως πωλήτρια σε τοπικό εμπορικό κατάστημα, ώστε να ενισχύσει το εισόδημά της ή να κοινωνικοποιηθεί και να βγει από το σπίτι για λίγες ώρες την ημέρα. Τελικά, αν και έχει κάποιες δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή της, περιορίζεται στους κανόνες της κοινωνίας της και δεν είναι σε θέση να εξερευνήσει τα απέραντα όρια τη δημιουργικότητάς της.
Τώρα ας δούμε το πώς της δημιουργικής έκφρασης. Θεωρώ ότι είναι επιτακτική ανάγκη να εκπαιδεύω, ώστε να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους και πώς αυτά επηρεάζουν την φυσιολογία και την συμπεριφορά τους. Αυτό που έχω παρατηρήσει με τους ανθρώπους αυτής της υποομάδας είναι μια πλήρης άγνοια των συναισθημάτων τους. Έχουν συνηθίσει να καταστέλλουν την συναισθηματική έκφραση τους για τόσο πολύ καιρό, ώστε να το βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να ξαναρχίσουν να συνειδητοποιούν τί αισθάνονται σε κάθε δεδομένη στιγμή της ζωής τους και για ποιόν λόγο το αισθάνονται.
Δεν αναγνωρίζουν το θυμό τους, όταν προκύπτει, αλλά, αντίθετα, τον καταπιέζουν ή τον εκλογικεύουν με τα πιο περίτεχνα λογικά επιχειρήματα. Δεν αντιλαμβάνονται πότε νιώθουν ούτε φόβο, ούτε άγχος, ούτε ζήλεια, ούτε αηδία. Απλώς στρέφουν την προσοχή τους κάπου αλλού, ίσως σε κάτι που καλούνται να κάνουν, μια υποχρέωση, ένα θέλημα, μια δραστηριότητα. Αλλά το πιο σημαντικό, λόγω όλων των καταπιεσμένων και συσσωρευμένων αρνητικών συναισθημάτων, σπάνια επίσης βιώνουν θετικά συναισθήματα. Καμία εσωτερική χαρά, καμία ευγνωμοσύνη, κανένα δέος για το δώρο της ζωής. Έτσι, όταν δημιουργούν, η δημιουργία τους δεν είναι προϊόν θετικών συναισθημάτων. Αντιθέτως, είναι υποπροϊόν της ανάγκης τους να συμμορφωθούν με τους κανόνες του καθωσπρεπισμού, όταν την ίδια στιγμή επιθυμούν να εκφράσουν τη δημιουργική τους ενέργεια, αλλά διστάζουν τόσο πολύ να προχωρήσουν.
Από όποια οπτική γωνία και αν το κοιτάξουμε, ο καθωσπρεπισμός δεν είναι συμβατός με την δημιουργικότητα. Η πραγματική συμβολή της δημιουργικότητας δεν είναι η παραγωγή κάποιου αγαθού, ή η επίδειξης των δημιουργιών μας στους άλλους. Είναι η υγιής απελευθέρωση της δημιουργικής ενέργειας από τον εσώτερο εαυτό μας. Αυτή η απελευθέρωση είναι ο δρόμος που προσφέρει έναν βαθύ και ουσιαστικό προορισμό στην διαβίωσή μας. Αυτή η ουσία είναι που μας δίνει την αίσθηση ότι η ζωή μας έχει έναν στόχο, ένα νόημα και έναν υψηλότερο σκοπό. Και αυτό ακριβώς είναι η πραγματική, καθαρή, αυθεντική δημιουργικότητα.
------------------
* Comme il Faut/γαλλικά: Όντας σε συμφωνία με συμβάσεις ή αποδεκτά πρότυπα, κατάλληλος
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου